डांफी रा कीं संपादित अंस

डांफी ठारै जगत नै
छाय धोळती छान।
म्हैर राख, पाछी बुला
पवन-पूत हणमान॥

राफड़ करती रूंख सूं
रात्यूं चालै रोज।
पीळा पड़िया पानड़ा
लूटी जिण री मोज॥

डांफी मारै डांचळी
फूल कळी चर फाल।
पीळा पड़िया पानड़ा
कळियां मेटी काळ॥

अकड़्या रैता आकड़ा
चौमासै रै चाव।
पोळा पड़िया चुरमुर्‌या
डांफी लाग्या डाव॥

पळक्या सगळा पानड़ा
सोस्या कई समूळ।
रळको लाग्यो रळकगा
धरती हाळी धूळ॥

रस भरिया रस झूंमता
खेत बाग बन प्हाड़।
खावै डांफी चांदड़ी
भावै घणो उजाड़॥

डांफी बगती डूंगरां
नदी करती न्हाण।
बन बागां सूं बावड़ी
पळकण जग रा प्राण॥

चांदी हंदो चादरो
बाग थेड़ बणराय।
साजै डांफी सोवणो
मोद  भरी मुळकाय॥

काची काची टूंकळ्यां
कवळा कवळा पात।
हरी भरी बन-बेलड़्यां
सब रै देगी लात॥

कवळी कवळी बेलड़्यां
कवळी कवळी पौध।
कवळा रूंखां पानड़ा
तूं मत लीजै सोध॥

सूरज रै सनमान में
फूली सा बणराय।
दीखी डांफी चांदड़ी
लागी हिवड़ै लाय॥

चौमासै में चाव घण
प्रगटायो जिण फूल।
डांफी री दिस्टी पड़ी
सै रुळगा अब दूळ॥

रोही रोही रूंखड़ा
खींप फोगला कैर।
सरणागत नै राखर्‌या
डांफी सूं कर बैर॥

मोद भर्‌या मुळकावता
बाग खेत बणराय।
इकल खोडली चांदड़ी
गिटगी गट गट आय॥

आकां डोळ बिगाड़ियो
रैता जो कचनार।
ज्यूं नर री आसा गयां
बणज्या जीवण भार॥

धक धक दिलड़ो धूजियो
सी सी रो सूंसाट।
रूथै राही रोहियां
करड़ी भरै कुलांट॥

कुदरत री रंगसाळ में
तूं धोळो पट तांण।
ढाकै डूंगर डूंगरी
नूओ रूप दिखाण॥

दिस दिस डांफी बाज री
कण कण ओलै रूप।
पान पान कस सूकियो
जीवां रुळ्यो सरूप॥

रूंख रूंख पै उतरियो
नजलो तेरो हाय।
पतहीणा बण बिगड़िया
रैता जो सरसाय॥

उतर दिस सूं लपकती
ज्यूं पैनी तरवार।
धावै डांफी धाड़ती
अणरूपी जा पार॥

चालै तनड़ो चीरती
ज्यूं खांडै री धार।
ढूंढ्या नीं लाधी कठै
खावण नै नित त्यार॥

रूंग रूंग नै चीरती
डांफी चढी अकास।
सूरज रो तप ढळकियो
छूटी जीवण आस॥

ऊंणा कूंणा जोविया
डांफी तूं बिन नैण।
ल्हुकण मिल्या ना ठांवड़ा
कांपण लाग्या बैण॥

दांत बजा कानां बड़ी
रुकी पेट रै मांय।
आई तन रै सगसगी
निसरी नाकां आय॥

डांफी दीखी आवती
खोयो सगळा होस।
दुरजण री छाया बुरी
डाकण रो पाड़ोस॥

चांदी बरणो चादरो
धर पै दियो बिछाय।
रंगरेळी कीनी घणी
डांफी पान सुखाय॥

डांफी डाकण धाड़वी
मारै घणा फदीड़।
हाथ पांव सै फोड़ दे
घर बाजरां बीड़॥

कैर कंकेड़ो खेजड़ो
मरु-रोही सिणगार
ऊभा सगळा उणमणा
मुळकी सै नै मार॥

खुरड़पगी खाथी घणी
ज्यूं घोड़ै असवार।
फिरगी जिन्नै बोइया
ज्यूं कुलखणी नार॥

डांफी नीं तूं डाकणी
बरछी नीं तूं तेग।
लपकै झपकै सूंसवै
बाज चढ्यो ज्यूं बेग॥

गरमी कूवै कूदगी
डांफी री खा मार।
ठिर्‌या कीलिया बारिया
तपै चिलम नैं स्हार॥

हरियल रोही क्यारियां
नदी खेत सर ताल।
धोळी चादर ढाक दी
बाळू तेरी झाल॥

चढतो जोबन के रुकै
चढतो रुकै न नीर।
डांफी धावै धाड़ती
ज्यूं हो डाकण-बीर॥

बळज्या तेरो दाजयो
माच्यो कीचड़ घाण।
पाणी छोडै हाडिया
डांफी डील उफाण॥

आई चाळा काटती
जीव मर्‌या अणमीत।
सज्जण रा भेंटा भला
दुरजण आडी भींत॥

बिरछां रो हिवड़ो बळ्यो
तनड़ै पड़ी दराड़।
पान झुळस चुरमुर हुया
चणो बळ्यो ज्यूं भाड़॥

बाग रुळयो बाड़ी भिळी
जीव जम्या बेथाक।
डांफी देख पिळीजिया
मरु री सोभा आक॥

बाग भर्‌यो घण फूलड़ां
डांफी डील उफाण।
ठाडा तो झड़ झेलणा
बोदा रुळी पिछाण॥
मन रा भाव सुधार ले
खाथा पण तूं छोड।
सीळापो तज मोहणी
हाड हाड मत फोड़॥

डूंगर ढक रोही ढकी
ढक्या बाग नद ताल।
ठारी जीवा जूण नै
डांफी भर भर झाळ॥

अन्तर भिळगो माळियां
खटणो मिळगी रेत।
पान कूंपळां चुरमुर्‌या
धन है तेरो हेत॥

ऊभी रै ज्यूं मांदगी
चालै ज्यूं हो चीस।
भाजै ज्यूं हो डाकणी
डांफी तनड़ै रीस॥

चुग्गो चुग चुग चाव सूं
पंखीड़ा भर पेट।
आळां में सूत्या पड़्या
डांफी लिया समेट॥

डांफी री झड़ झेलतां
जुड़गी जीवां जूण।
सूरज उगियां सांभळै
धधकावै जद धूंण॥

बरखा रस बरसावती
जलम्या कोड़ां जीव।
पैरो पळट्यो पापणी
न्हाख्या कर निरजीव॥

मोद भर्‌या मुळकांवता
सोया सुख री सींव।
आधी कै लट लट पड़्या
डांफी लेगी जीव॥

बरखा में नित फुदकता
टरड़ाता कर नाज।
सीत समाधी धारली
तेरै सूं डर आज।

प्रगटै नाग फुंकारता
बरखा में निज भेख।
टेम टेम री हाकमी
दुबक्या तन्नै देख॥

लरड़ी छाळी खाजरू
प्रगटावै घण बाग।
एकौ बदै न डूंगरां
डांफी के बजराग॥

भिण भिण करता रैण दिन
छिण छिण खाता डांस।
डांफी गिटगी आय कै
सोवो सुख री सांस॥

भिरड़ टांटियां मांखली
स’रा गाळ्या डंक।
भल सासक री बाण या
जरा न मानै संक॥

डांफी सूं डर टोवता
पांखी सोया पूंच।
भटक्योड़ा नै भक्खिया
घर सूं करगा कूंच॥

अेडो भूल जिनावरां
भटक्या होगी सांझ॥
डांफी फिरगी बार कै
पळक्या बचिया, बांझ॥

पड़ै उठै, उठ उठ पड़ै
आ डांफी री फेंट।
डीकै आळै चीकला
चिड़ियां चढगी भेंट॥

तीर बच्यो झट मिरगली
पूगी बचिया लांण।
डांफी आई रात नै
ओखा बचणा प्राण॥

सरणागत नै राखबा
कैर लड़ै भर रोस।
भोळी भोळी मिरगल्यां
दुबकी भूली होस॥

नाक झरै लाळां पड़ै
आंख्यां छायो गीड़
फुटकणियां सुसिया पड़्या
डांफी देय फदीड़॥

टोळै चूणै रेवड़ां
कप चढी बणराय।
धाम तकै ओटो लखै
काळ टाळवा धाय॥

बोझै छिप बाखोटिया
टाळै पळ पळ काळ।
ओसर चूक्यां पळकज्या
डांफी भर घण झाळ॥

डांफी बाज बेग सूं
पथरीजै सै ताल।
जीवां रो हालै हियो
आसी म्हारो काळ॥

छिणेक रुक सुण सांस ले
इतणो क्यां रो रोस।
निरदोखी सै चिड़कळ्यां
क्यूं लीनी तूं मोस॥

दिन में दूणी चालणी
रात पड़्यां चौफाळ।
जीव बिचारा निरबळा
सै डरपै ज्यूं काळ॥

बागां डोळ बिगाड़ियो
आगी लूट्यो ओझ।
दड़्या पड़्या दबड़ीजता
रोही हाळा रोझ॥

डाकण ज्यूं ल्हुक पळकिया
कुदरत रा सै बाळ।
काळ सरूपी भाजणी
तेरो मूंडो बाळ॥

पान पीळीज्या चुरमुर्‌या
चढगा तेरी भेंट।
एडो रुळियो पांखिया
सैनैं लिया समेट॥

बिरछां उगळी बरफड़ी
डांफी दी फटकार।
मन जमियो तनड़ो जम्यो
पंखी दिया बिडार॥

आती रेवड़ रूंथियो
जाती लेगी जीव।
उड़ता पंथी थेथड़्या
खोटा घड़ै कुजीव॥

दीखी डरगा भाजगा
अपणै अपणै नीड़।
दड़्या पड़्या तिस भूख तज
निकळ्यां पड़ै फदीड़॥

डरपी झिझकी निकळगी
चिड़की बचिया छोड़।
चुग्गो चुग भेळो कर्‌यो
डांफी दियो धमोड़॥

बागळ ऊंळी लटक री
ज्यूं तपसी तपलीन।
डांफी फटकै विरछ पण
हींडै बा नीं छीण॥

सांझ ढळ्यां सूंसावती
डांफी घर घर डोल।
मारै बड़ बड़ मांय नै
धाड़ी री ज्यूं धोल॥

रात्यूं धाड़ा दौड़ती
कूदै बाड़ां बाड़।
डांफी सांचल धाड़वी
कोट गिणै ना प्हाड़॥

धूळ उडाती धाड़ती
धाड़ी री ज्यूं धाय।
रोळ गिदोळै रूंखड़ा
हिय हीणी तूं हाय॥

आधी कै उठ चालिया
ऊंटां लाद कतार।
ज्यूं लूटण नै धाड़वी
घेरै डांफी त्यार॥

ओस पड़ी पथरीजगी
डांफी आई देख।
जोड़ जोड़ में चोभ दी
ज्यूं चांदी री मेख॥

मटका ढकणी ढाब में
बरफ जमै घण स्वाद।
बाळक नित उठ बांट ले
डांफी रो परसाद॥

ओळै ज्यूं धरती ठिरै
धोळो धप्प अकास।
डांफी सूं दिस दिस ठिरै
जीव ठिरै तज आस॥

प्यालो भर ले चाय रो
तन में ल्यावण ताव।
पळ में ओळो सौ ठिरे
डांफी यो अन्याव॥

आखा मारग रोकिया
डांफी भरती तांण।
झांपड़ लागै कनपट्यां
जे नीं मानै कांण।

तूं आवै जद झूमती
भर्‌यो घड़ो हो ढीम।
हीरण भूलै चौकड़ी
दिन भर करतो ठीम॥

पल में झट पथरीजज्या
नीचै पड़ियो नीर॥
छोड धड़ो झटकै जिको
जग में भोगै पीड़॥

रोह्यां रूप रुळाइयो
जोड़ा दिया जमाय।
बाळी सै बन-बेलड़्यां
आगी बिण तूं आय॥

पाणी रा टोपा पड़्या
पल में जा पथरीज।
केतो किरचा कांच रा
के मोती रा बीज॥

गांवां री मिल गोरियां
दो-घड़ सिर पै धार।
चाली ओजण चाव सूं
डांफी देगी धार॥

नुंई बीनण्यां चाव सूं
चालै दोघड़ लेर।
आवै डांफी ऊकळी
जांवण सो दे गेर॥

तड़काऊ घण कांपता
लेगा जंगल नीर।
धोवण ठायो लोटियो
जममो देवण पीर॥

न्हैर जमी नाळा जम्या
जमगा क्यारी खेत॥
धोळी चादर तांण कै
सूती डांफी रेत॥

डांफी तेरी म्हैर सूं
खेळ जमी इकसार।
ज्यूं खाळी में ढाळ दी
चांदी चतर सुनार॥

तिसां मरां जीवण करां
तातो पियो न जाय।
ठंडो होवण मेलद्यां
बो पाछो जम जाय॥

नमी जमी बादळ बण्या
डांफी दीन्या छेड़।
धोळा बस्तर ज्यूं बणै
दरजी सीम उधेड़॥

पिघळ्या पाणी बरफ-तन
डांफी उड़तो रूप।
पिघळै सो सुख देवणो
उडणो लूटै रूप॥

बरस्या करती रोस सूं
लूआं रै मिस लाय।
डांफी सांमी डरपगी
मझ्झ दुपै री मांय॥

डांफी सूं दिन डरपतो
भेळो होगो भोत।
रात्यूं चालै रळकती
जगमग चन्दै जोत॥

हळवां हळवां हालती
रख सूरज री कांण।
भरै चौकड़ी रात नै
छोडै सीळा बाण॥

डांफी चाळा काटती
करती अफटा खेल।
लातां मारी सूर रै
दक्खिण दियो धकेल॥

देख धूजता जीव सै
मरु रो ढीलो मांण।
हियो सूर रो उझळियो
छिपगो बेगो जाण॥

सूर कठै खोई अकड़
मुखड़ो रैतो लाल।
बेगो क्यूं आथूंण नै
डांफी है नीं काळ॥

सैस किरण रो मालकी
डरप्यो मारी छाळ।
अस्ताचळ सरणो लियो
निरबळ रो के हाल॥

चंदै हाथां खेलती
रात्यूं करै किलोळ।
भटक्योड़ां पंथी मिल्यां
तारै बांरो झोळ॥

दो दिन घाई गाजणी
भावै कर घण मांण।
हेर्‌यां भी नीं लाधणी
तपसी जद ब्रख भाण॥

जाण चढंतो जोबनो
गजबण थोड़ी गाज।
ब्रख रो सूरज बाळपी
नखरा, तेरो नाज॥

ऊन्याळै उकळीजतो
सैंस भुजा रो सूर।
ढळती फिरती छांवड़ी
निग्यळ्यो डांफी नूर॥

चन्दो बणै हिमायती
दूणो बढज्या मांण।
सूरज अकड़े रूंथळै
पल में तारै पाण॥

सूंसायां डर सूंपदे
तावड़ियो निज ताव।
सूरज चालै दिखण में
“ठाडै रो लठ” न्याव॥

तन्नै दाबै तावड़ो
हाडां चुभणी सूळ।
लागै खुलज्या हाडिया
दिनड़ो कटज्या सूल॥

सूरज पड़ियो एकलो
मेरै तारा साथ।
डांफी लख सीळा पड़्या
अन्तर जोत सनाथ॥
स्रोत
  • पोथी : डांफी ,
  • सिरजक : उदयवीर शर्मा ,
  • प्रकाशक : राजस्थान साहित्य अकादमी (संगम) उदयपुर ,
  • संस्करण : प्रथम संस्करण
जुड़्योड़ा विसै